سخن اول
نخستین همایش ملی «تجلّی آئین‌های عاشورا در هنر ایرانی» با اخذ مجوز ISC به شماره: (68933-00210) از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در نیمه دوم سال 1400 (25 و 26 آذرماه) برگزار خواهد شد. این همایش در ادامه برگزاری شش دوره «زیارت واره هنر عاشورا» (www.ashoraart.uk.ac.ir) است که هر ساله توسط دانشکده هنر و معماری در دانشگاه شهید باهنر کرمان و با حمایت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید باهنر و شرکت مس سرچشمه رفسنجان انجام می‌شود. با تصمیم کمیته سیاستگزاری «زیارتواره هنر عاشورا» مقرر گردید، حمایت‌های علمی و معنوی سایر دانشگاه‌ها، مراکز، سازمان‌ها و مؤسسات علمی و پژوهشی کشور مورد درخواست واقع شود. نام و نشان این دانشگاه‌ها، مراکز، سازمان‌ها و مؤسسات علمی و پژوهشی در فراخوان و پوستر درج گردیده است. امید است شما عزیزان علاقه‌مند به موضوعات هنر و زیبائی‌شناسی که با ارسال پژوهش‌های خود در قالب مقاله بر غنای این همایش بیفزائید.
- زیبایی‌شناسی هنر عاشورایی
زیبایی شناسی نوعی دریافت است که در قیاس با تجربه‌های متعارف در سطحی بالاتر از آگاهی دریافت می‌شود. این دریافت نوعی تجربه است و در دانش زیبایی‌شناسی این تجربه که در واقع دریافتی مبتنی بر ادراک حسی است به امر معقول قابل اشتراک با دیگران تبدیل می‌شود. هنر عاشورایی از نمودهای ویژه هنر در فرهنگ ایران است و در انواع گونه‌های شناخته شدۀ هنر بازتاب داشته است، از هنرهای کلامی تا تجسمی و نمایشی و موسیقایی و در این گردهمایی کوشش می‌شود این وجه از نمود هنر با تکیه بر دانش زیبایی شناسی با رویکردی فلسفی تحلیل شود.
محورها:
*تبیین مبانی زیبایی شناختی هنر عاشورایی در انواع گونه های هنر
*شناخت شیوه های تحلیل زیبایی شناسی هنر عاشورایی در انواع گونه های هنر
*تبیین نسبت مفاهیم ارزش زیبایی شناسی، تجربه زیبایی شناسی و … با هنر عاشورایی
*زیبایی شناسی تعزیه
*زیبایی شناسی مناسک
*زیبایی شناسی سوک
*زیبایی شناسی آزادگی
و …
*************
2. هنرهای تجسمی و معاصر
یکی از مضامین و مفاهیم مورد علاقه و تأکید شیعیان و از دیگر سو، وقایع مهم و نمادین در گفتمان تشیع، واقعۀ عاشوراست. از این رو، بخشی از درون مایۀ هنرهای تجسمی ایران به بازنمایی این رویداد اختصاص یافته است. هنرمندان در ادوار گوناگون بر مبنای روایت‌های متعدد و بر اساس نظرگاه خویش به آفرینش آثار در این زمینه پرداخته‌اند و روش‌های بیانی، تمهیدات بصری و شگردهای نمادین مختلفی را آزموده و به کار بسته‌اند. لذا بررسی آثار هنری با محوریت موضوعی عاشورا از ابعاد گوناگون و تحلیل جنبه‌های مختلف شکلی، محتوای، بیانی و زیبایی شناختی آنها از ضروریاتی است که باعث توسعۀ مبانی نظری هنر شیعی و به تبع آن هنر اسلامی خواهد شد.
محورها
* بررسی جایگاه عاشورا در هنرهای تجسمی
*تحلیل خصوصیات شکلی و بیانی عاشورا در هنرهای تجسمی
*تحلیل تهمیدات تجسمی و شگردهای نمادینِ هنر عاشورایی
*زبان و بیان در هنر عاشورایی
*زبان و بیان در هنر عامیانه عاشورایی
*نشانه ها و نمادها در هنر عاشورایی
*نقش گفتمان شیعی در هنر عاشورایی
*فقه شیعی و هنر عاشورایی
و …
*************
3. هنرهای نمایشی
مراسم عاشورا، جلوه‌گاه هنر و آیین‌های نمایشی مردمی است که چند هزار سال در این بخش از جهان زیسته‌اند و دغدغه‌های خود را به صورت آیین‌های باران‌خواهی و سوگ و زاری و امثال آن بیان کرده‌اند و به زندگی خود رنگ و بو بخشیده‌اند. بسیاری از این مراسم در گذر از دوران‌های گوناگون تغییر و تحول یافته‌اند. مراسم پر سوز و گداز عاشورا آخرین حافظ و میراث دار آنها در هزار سال گذشته بوده است که از دوران صفویه رنگ و بوی شیعی گرفته‌اند. پژوهش در این مراسم، روشنگر جلوه‌های گوناگون هنر این سرزمین و اعتقادات مردمی است که در سرزمین پهناور ایران به سهم خود کوشیده‌اند در نبرد نور و ظلمت و خیر و شر شرکت کنند و بر غنای فرهنگ و تمدن بشر بیفزایند.
محورها
*جلوه عاشورا در آیین‌های نمایشی
*تعزیه نمایشگاه هنر ایرانی
*جستجوی فنون نمایش‌های ایرانی در شبیه خوانی
*خرده نمایش‌های ایرانی
*تعزیه و تعزیه خوانی در کرمان و سایر مناطق کشور
*نسخه های محلی تعزیه در کرمان و تفاوت‌ها و شباهت‌ها با نسخه‌های سایر مناطق کشور
و . . .
*************
4. هنرهای سنتی و صنایع دستی
هنرهای سنتی، مجموعه هنرهای اصیل، بومی و مردمی هر کشور است که ریشه‌های عمیق و استوار در اعتقادات و باورها، آداب، عادات، رسوم، سنن و در مجموع فرهنگ معنوی جامعه دارد. گرایش‌های مختلف هنرهای ایرانی که هر یک برای خود جایگاه خاص و ویژه‌ای داشته و دارد. در طول تاریخ با تحولات و فراز و فرودهای متعددی رو به رو بوده و در حال حاضر هم تبلور عینی فرهنگ و هنر اصیل و پر مایه ایران است. در این میان هنرمندان هنرهای سنتی در طول تاریخ سعی نموده‌اند از محرم و واقعه عاشورا نیز به عنوان یک فرهنگ غنی و بخشی از هویت ملی و مذهبی بهره گرفته و همواره بخشی از آثار خود را با مضامین محرم و عاشورا پیوند زده‌اند.
محورها
*بررسی خاستگاه فرهنگی و اندیشه زیبا شناسی آثار هنرهای سنتی و صنایع دستی مرتبط با مضامین عاشورایی
*بازتاب گفتمان عاشورایی در آثار هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران
*مطالعه، شناسایی و معرفی هنرهای سنتی ازیادرفته مرتبط با فرهنگ عاشورا
*بررسی و تحلیل سبک و شیوه هنرمندان هنرهای سنتی و آثار آنها در حوزه عاشورا و هنر شیعی
*بررسی نقش و کارکردهای هنرهای سنتی و صنایع دستی ایرانی در توسعه فرهنگ عاشورایی
*پژوهش های تطبیقی با موضوع هنرهای سنتی و صنایع دستی در فرهنگ عاشورا و محرم
*تحلیل محتوایی و شکلی هنرهای سنتی و صنایع دستی با مضامین عاشورایی
*نقد و تحلیل آثار هنرهای سنتی ایران مرتبط با عاشورا
و …
*************
5. موسیقی سازی و آوازی
مشهور است که ایرانی‌ها علاوه بر اسطوره‌هایشان، موسیقی ایرانی را هم در قالب تعزیه و موسیقی عاشورایی حفظ کرده و تداوم بخشیدند. «نغمه‌ها، مقام‌ها، ردیف‌ها و گوشه‌های قدیمی موسیقی ایرانی که به سبب حرمت مذهبی از زندگی مردم دورمانده بود و بیم از یاد رفتن و نابودی آنها می‌رفت، در پناه تعزیه امنیت یافت و به زندگی خود ادامه داد.»
از سویی نقش صدای خوش، الحان خوش نوا، اجرا و آواز صحیح و همچنین ساز مناسب در سهیم کردن شیفتگان سرور شهیدان در آیین های عاشورایی بسیار حائز اهمیت است. در این حوزه گستره وسیعی پیش روی پژوهشگران علاقه‌مند است که در محورهای متعددی می‌تواند شکل گرفته و ارائه شود.
محورها
*جلوه های حماسی عاشورا در موسیقی ایرانی
*جلوه های سوگ و ماتم در موسیقی عاشورا
*موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی تعزیه
*موسیقی سازی و آوازیِ نواحی مختلف ایران در آیین های متعدد عاشورا
*مَنقَبَت خوانی ها، روضه خوانی ها، پیش واقعه خوانی ها، نوحه خوانی ها و مصیبت خوانی ها در نواحی ایران و در دستگاه های موسیقی سنتی ایرانی
*آسیب شناسی موسیقی عاشورای دهه های اخیر در مواجه با موسیقی غربی
*بررسی دستگاه ها و «رو» ها و الحان در موسیقی عاشورایی
*بررسی و ریشه یابی موسیقی عاشورا در سوگواره ها و آیین های مذهبی و ملیِ پیش از اسلامِ ایران
و …
*************
6. معماری و شهرسازی
عاشورا به عنوان یک واقعه فرهنگی در همه ابعاد زندگی ایرانیان اثر گذار بوده است و معماری به عنوان هنری کاربردی و شهر به عنوان بستر شکل گیری رویدادهای جمعی در طول زمان، خود را برای هر چه بهتر نمایش دادن ارزش‌های واقعه عاشورا ارتقا داده‌اند. اثر واقعه عاشورا در بُعد معماری و شهری صرفاً در فضاهای مذهبی مانند حسینیه‌ها وتکایا و مساجد نیست بلکه واقعه عاشورا به عنوان پدیده‌ای فرهنگی و اجتماعی در بسیاری از بناهای معماری مانند بازار، مراکز محله و حتی خانه‌ها جلوه‌گر می‌شود و این مکانها این قابلیت را می‌یابند که در زمانی مشخص با جلوه‌ای متفاوت پذیرای عاشقان امام حسین(ع) و یاران او باشند. از این رو ارتباط عاشورا با معماری و شهرسازی ایران می‌تواند جایگاه پژوهش‌های زیادی باشد.
محورها
*جایگاه عاشورا در فضاهای مذهبی معماری و سیر تحول آنها
*جایگاه عاشورا در فضاهای عمومی و جمعی (بازار، مراکز محله،..)
*ارتباط مراسم عاشورا با خانه‌های سنتی
*عاشورا در ارتباط با معماری و شهرسازی مدرن
و …
*************
7. شعر و ادبیات
بدیهی است که زبان، پایه‌ای ترین عنصرِ فرهنگ و تمدن است و در تمام زوایای زندگی آدمی حضور همیشگی داشته است. انتقال و تبادل تجربه‌ها، دانستگی‌ها، عواطف و اندیشه‌ها بدون زبان هرگز امکان‌پذیر نبوده و از آنجا که آدمی همواره با نیرویِ خیال و عاطفه و اندیشه به همه ساحت‌های زندگی خویش رویکرد زیبایی‌شناسانه داشته است، بی تردید در قلمرو زبان نیز این رویکرد او را به آفرینش هنری رسانده و ادبیات را پدید آورده است.
از این نظرگاه، ادبیات یعنی هنرمندی در زبان. شعر و ادبیات عاشورایی در فرهنگ ما ایرانیان یکی از بارزترین رویکردهای هنری در زبان فارسی به شمار می‌رود. انبوه شعرهای درخشان این حوزه از سده‌های پیشین تا به امروز که متأثر از جریان عاشورا و شخصیت امام حسین(ع) بوده است، بیانگر این حقیقت است. بنابراین یکی از عرصه های مهم همایش «تجلی آئین‌های عاشورا در هنر ایرانی»، پرداختن به ادبیات به ویژه شعر عاشورایی است.
محورها:
*اشعار عاشورایی با مضامین حماسه، مرثیه، مدح، باورها، عرفان و عواطف ناب سرایندگان
*نوحه‌ها در قالب شکل دیگری از شعر عاشورایی
*ترانه‌ها و تصنیف‌هایی که در موسیقی آیینی با محوریت و موضوع عاشورا سروده شده
*شعر و ادبیات عاشورایی در پیوند با سایر هنرها (و بستر خلق آثار عاشورائی)
و . . .
