شهر دامغان ( پیش شماره : 023)

درباره شهرستان دامغان

دامغان با وسعت ۱۲۱۱۰ کیلومتر مربع از طرف شمال به خط الراس و به کوههای البرز، از شرق به شهرستان شاهرود، از جنوب به دشت کویرمرکزی ایران و از غرب به شهرستان سمنان منتهی می شود. دامغان در طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۲۰ دقیقه و ۸ ثانیه و عرض جغرافیایی  ۳۶ درجه و ۹ دقیقه و ۴۸ ثانیه قرار دارد. ارتفاع شهر از سطح دریا ۱۱۷۰ متر و اختلاف ساعت آن با تهران ۱۱ دقیقه و ۵ ثانیه است.

جمعیت آن ۵۹۳۰۰ نفر است. شهر دامغان در چهار صد سال پیش از میلاد مسیح چنان عظمتی داشت که اشک سوم و تیرداد اشکانی در سال ۲۴۹ پیش از میلاد آن را پایتخت خود قرار دادند. این شهر تا قرن اول میلادی اهمیت خود را حفظ کرد ومرکز ایالت بزرگ قومس بود. برخی‌ها، طرح این شهر را به هوشنگ نسبت داده‌اند. این نظریه به واقعیت نزدیک‌تر است که مردم این منطقه در اطراف رودخانه چشمه‌علی که در دره کوه‌های شمالی جاری است، اسکان یافتند و مدنیتی را به وجود آوردند.

چنانکه نوشته‌اند، نزدیک به چهار صد سال پیش از میلاد مسیح، جمعی از مغان در مسیر همین رود سکنی گزیدند و به همین علت، نخست ‌این منطقه ده مغان نامیده شد. به مرور زمان به دمغان وسرانجام به دامغان تبدیل شد. دامغان مدتی پایتخت زمستانی شاهان اشکانی بود و تا کشته شدن یزدگرد، آخرین پادشاه ساسانی موقعیت خود را حفظ کرد. در دوره‌های حکومت امویان،‌ عباسیان، طاهریان، سامانیان، سربداران و دیلمیان، دامغان از موقعیتی قابل توجه برای امرا و حکومت‌ها برخوردار بود.

منطقه دامغان در زمان سلجوقیان، از جمله پایگاه‌های مهم پیروان فرقه اسماعیلیه بود و در طول سال‌های ۴۸۳ تا ۶۵۴ هجری، وقایعی مهم برای این فرقه در منطقه روی داد. آثار قلعه‌های موجود، بر این رویداد و حضور فعال پیروان اسماعیله درمنطقه دلالت دارد. بین سال‌های ۷۰۰ تا ۹۰۰ هجری، منطقه دامغان شاهد حضور حکمرانان مختلف بود و طبق روایت سیاحانی که از این شهر دیدن کردند، در آن زمان دامغان آخرین شهر عمده غرب ایران محسوب می‌شد.

قتل عام تاتارها که در سال ۷۶۹ هجری به دستور تیمور لنگ صورت گرفت، به این منطقه نیز سرایت کرد و خیل بی‌شماری از مردم دامغان به جرم پناه دادن به تاتارها از دم تیغ گذشتند. این بلای خانمان برانداز، باقی مانده اهالی دامغان از کشتار چنگیز خان را از بین برد.منطقه دامغان که در دوران صفویان، افشاریان و زندیان مورد توجه و شاهد رویدادهای سیاسی متعدد بود، در دوران قاجاریه نیز در این منطقه چشم به جهان گشودند که باباخان وفتحعلی خان از آن جمله بودند. فتحعلی شاه،‌ علاقه‌ای وافر به دامغان داشت. در جریان انقلاب مشروطیت، واقعه‌ای مهم که در دامغان روی داد. مخالفت مردم این منطقه با محمدعلی شاه واعلام حمایت و هواداری از مشروطه خواهان و تشکیل انجمنی به نام شعبه انجمن آزادیخواهان آذربایجان بود.

این انجمن، به دعاوی و اختلافات مردم رسیدگی می‌کرد. انجمن، تا زمان به توپ بستن مجلس و قتل عده‌ای از آزادیخواهان شناخته شده همچون ملک المتکلمین و صوراسرافیل فعال بود و در این زمان منحل شد.